تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده چیست؟ راهنمای کامل

برای هر کسب‌وکاری، آشنایی با تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده مثل داشتن نقشه راه در مسیر پرپیچ‌وخم قوانین مالیاتی است.

درک درست از این دو نوع مالیات نه‌تنها به مدیریت بهتر پرداخت‌ها کمک می‌کند، بلکه می‌تواند از جرایم سنگین و دردسرهای حقوقی جلوگیری کند.

مالیات، بخش مهمی از هزینه‌های هر سازمان یا فرد شاغل است. اما نوع و شیوه محاسبه آن متفاوت است. مالیات عملکرد بیشتر به سود و نتیجه سالانه فعالیت‌ها مربوط می‌شود، درحالی‌که مالیات بر ارزش افزوده به جریان فروش و خرید کالا یا خدمات در طول سال نگاه می‌کند.

شناخت این تفاوت‌ها باعث می‌شود برنامه‌ریزی مالی دقیق‌تری داشته باشید و در موعد قانونی، با خیال راحت اظهارنامه‌های خود را ارسال کنید.

مالیات عملکرد چیست؟

مالیات عملکرد یک نوع مالیات مستقیم است که بر سود خالص اشخاص حقیقی و حقوقی اعمال می‌شود. در این شیوه ابتدا همه درآمدهای مشمول مالیات شامل فروش، ارائه خدمات و سایر درآمدها شناسایی می‌گردد، سپس هزینه‌های قابل قبول قانونی که مستقیماً با فعالیت مرتبط هستند از آن کسر می‌شود. حاصل این کسر، سود خالص است و مبنای محاسبه مالیات قرار می‌گیرد.

برای اشخاص حقوقی، نرخ مالیات عملکرد مطابق ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم، ۲۵ درصد ثابت است. اما در مورد اشخاص حقیقی، نرخ مالیات پلکانی و براساس ماده ۱۳۱ تعیین می‌شود؛ به این معنا که هرچه درآمد بیشتر باشد، درصد مالیات نیز بالاتر می‌رود.

دوره مالیاتی مالیات عملکرد یک‌ساله است. مهلت ارسال اظهارنامه برای اشخاص حقیقی تا ۳۱ خرداد هر سال و برای اشخاص حقوقی حداکثر چهار ماه پس از پایان سال مالی تعیین شده است. تمام امور مربوط به این مالیات زیر نظر سازمان امور مالیاتی کشور انجام می‌شود.

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات غیرمستقیم است که بر مابه‌التفاوت قیمت خرید و فروش کالاها و خدمات در هر مرحله از زنجیره تولید و توزیع اعمال می‌شود. در این روش، کسب‌وکار مبلغ مالیات را از خریدار دریافت کرده و آن را به دولت پرداخت می‌کند. مبنای محاسبه این مالیات، تفاوت بین فروش مشمول مالیات و خرید مشمول مالیات است که نتیجه آن «ارزش افزوده» بوده و نرخ قانونی مالیات بر آن اعمال می‌شود.

در حال حاضر، بر اساس قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، نرخ این مالیات ۹ درصد است که شامل ۶ درصد مالیات و ۳ درصد عوارض می‌باشد. دوره مالیاتی آن فصلی است و محاسبه آن هر سه ماه یک‌بار انجام می‌گیرد. مهلت ارائه اظهارنامه نیز حداکثر ۱۵ روز پس از پایان هر فصل تعیین شده است. مسئولیت اجرای این قانون بر عهده اداره مالیات بر ارزش افزوده، زیرمجموعه سازمان امور مالیاتی کشور، قرار دارد.

تفاوت‌های کلیدی بین مالیات عملکرد و ارزش افزوده

برای اینکه تصویر روشنی از این دو نوع مالیات داشته باشید، بهتر است تفاوت‌ها را از چند زاویه بررسی کنیم:

1. از نظر ماهیت

2. مأخذ محاسبه

3. دوره گزارش‌دهی

4. نرخ و معافیت‌ها

5. زمان رسیدگی

6. سازمان و سامانه مسئول

مقایسه مالیات عملکرد و ارزش افزوده

برای فهم سریع تفاوت این دو نوع مالیات، مهم‌ترین موارد عبارت‌اند از:

نکات مهم برای محاسبه و پرداخت مالیات عملکرد و ارزش افزوده

رعایت دقیق نکات زیر می‌تواند هم به کاهش ریسک جریمه‌های مالیاتی کمک کند و هم باعث مدیریت بهتر نقدینگی کسب‌وکار شود.

۱. نکات مربوط به مالیات عملکرد

۲. نکات مربوط به مالیات بر ارزش افزوده

اشتباهات رایج در مالیات عملکرد و ارزش افزوده

یادگیری از خطاهای دیگران همیشه هزینه کمتری از تجربه مستقیم دارد. این موارد از پرتکرارترین اشتباهات هستند:

۱. اشتباهات مالیات عملکرد

۲. اشتباهات مالیات بر ارزش افزوده

جمع‌بندی و توصیه نهایی

شناخت دقیق تفاوت‌های مالیات عملکرد و ارزش افزوده برای هر کسب‌وکار، صرف‌نظر از اندازه یا حوزه فعالیت، یک ضرورت است. مالیات عملکرد به سود خالص شما وابسته است و سالانه محاسبه می‌شود، در حالی که مالیات بر ارزش افزوده بر جریان فروش و خرید به‌صورت فصلی اعمال می‌گردد.

رعایت مهلت‌های قانونی، ثبت شفاف اسناد، و آگاهی از نرخ‌ها و معافیت‌ها، سه کلید طلایی برای جلوگیری از جرایم و اختلافات مالیاتی هستند. اگر از ابتدا ساختار مناسبی برای حسابداری و گزارش‌دهی انتخاب کنید، نه‌تنها درگیر مشکلات حقوقی نخواهید شد، بلکه می‌توانید جریان نقدینگی و برنامه‌ریزی مالی خود را هم بهتر مدیریت کنید.

سوالات متداول

۱. آیا یک کسب‌وکار باید هر دو مالیات عملکرد و ارزش افزوده را بپردازد؟

بله، اگر مشمول قوانین هر دو باشید باید جداگانه محاسبه و پرداخت کنید.

۲. اگر فروش یک فصل صفر باشد، باید اظهارنامه ارزش افزوده ارسال شود؟

بله، حتی در صورت نبود تراکنش، باید اظهارنامه «صفر» ثبت و ارسال گردد.

۳. مالیات عملکرد چه زمانی پرداخت می‌شود؟

پس از ارسال اظهارنامه سالانه و پیش از مهلت مقرر (۳۱ خرداد برای حقیقی و حداکثر چهار ماه پس از پایان سال مالی برای حقوقی).

۴. نرخ ثابت ۹٪ ارزش افزوده شامل همه کالاها و خدمات است؟

خیر، برخی کالاها و خدمات طبق قانون معاف هستند، مثل خدمات درمانی یا کالاهای اساسی.

۵. جریمه تأخیر در ارسال اظهارنامه ارزش افزوده چقدر است؟

۵۰٪ مالیات متعلقه + جریمه دیرکرد بر اساس درصد قانونی برای هر روز تأخیر.